چگونه تخریب سد کاخوفکا در اوکراین میراثی فاجعه‌بار را آشکار کرد؟
در ۶ ژوئن ۲۰۲۳، بخشی از سد کاخوفکا در جنوب اوکراین پس از یک انفجار فرو ریخت. این ویدیو با استفاده از مدل‌های هیدرولوژیکی، تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های جمع آوری شده قبل از تهاجم روسیه، تغییرات پوشش آبی ناشی از انفجار را نشان می‌دهد.
خطر تازه‌ای که به وجود آمده، این است که رسوبات سمی در محل خود باقی نخواهند ماند. شومیلووا می‌گوید کمتر از ۱ درصد از رسوبات تاکنون به پایین‌دست منتقل شده‌اند، اما سیلاب‌های فصلی ناشی از باران‌های شدید یا ذوب برف به شستشوی آلاینده‌ها به سمت دنیپر و حوضه آبریز اطراف مخزن سابق منجر خواهند شد. برای مثال، در بهار ۲۰۲۴، آب‌های آلوده ناشی از سیلاب تقریباً ۹۰۰ کیلومتر مربع را تحت تأثیر قرار داد.
جنگ در اوکراین تلاش‌ها برای درک دامنه‌ی تهدید را مختل کرده است. بخش زیادی از دنیپر پایین‌دست در امتداد خط مقدم قرار دارد و این مسئله دانشمندانی را که قصد سفر به آنجا را دارند، با خطر تیراندازی یا حملات پهپادی مواجه می‌کند.
علاوه بر این، ارتش اوکراین تحقیقات دریایی در دریای سیاه را ممنوع کرده و دانشمندان را مجبور به اتکا بر داده‌های سنجش از دور برای نظارت بر وضعیت آب می‌کند. بااین‌حال، برخی مناطق بالادست، نزدیک شهر «زاپروژیا»، دسترسی ایمن‌تری دارند. در سال ۲۰۲۳، سازمان‌های غیردولتی چک و اوکراینی در چندین نقطه از رودخانه نمونه‌برداری کردند و ترکیبی از فلزات سنگین، پلی هیدروکربن‌های آروماتیک و آفت‌کش DDT را شناسایی کردند.
شومیلووا بیان می‌کند که خطر واقعی در انباشت آلاینده‌ها در زنجیره غذایی نهفته است. بااین‌حال، تاکنون دانشمندان اطلاعات کمی در این زمینه جمع‌آوری کرده‌اند. برای پرکردن این خلأ، شومیلووا و همکاران اوکراینی‌اش برنامه‌ریزی کرده‌اند تا ماه آینده دیداری داشته باشند و یک طرح تحقیقاتی برای بررسی انباشت بیولوژیکی، مانند تحلیل فلزات سنگین در مدفوع گوزن‌های محلی، توسعه دهند.
در همین حال، محققان و دیگر کارشناسان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا باید سد کاخوفکا دوباره ساخته شود یا خیر. برخی از بوم‌شناسان معتقدند که این ایده نادرست است و اشاره می‌کنند که مراتع بید که اکنون در بستر دریاچه سابق رشد کرده‌اند، در حال تثبیت رسوبات و جذب فلزات سنگین از خاک هستند. در مقابل، عده‌ای دیگر بر این باورند که بازسازی این سد ضروری است تا شبکه‌های آبیاری احیا شده و تأمین آب شرب تضمین شود.
بازسازی دوباره سد می‌تواند آسیب‌های دیگری به طبیعت بزند
سوخودولوف هشدار می‌دهد که توانایی ترمیمی بیدها نمی‌تواند تهدید ناشی از فلزات سنگین منتقل‌شده از سیلاب‌های فصلی را خنثی کند. او انتظار دارد که اوکراین سد را دوباره بسازد و تا زمانی که رودخانه مسدود شود، او و همکارانش پیشنهاد می‌دهند که دو مانع به طول ۱۵ کیلومتر در رودخانه دنیپر ساخته شود تا انتشار آلودگی‌ها محدود گردد.
البته تا زمانی که جنگ ادامه دارد، چنین طرح‌هایی تنها در حد آرزو باقی خواهند ماند. در عین حال، یک تهدید دیگر نیز بر اوکراین سایه افکنده است: احتمال حملات به پنج سد باقی‌مانده دنیپر یا روی آبشار رودخانه «نیستر»، که مجموعه‌ای از سازه‌های نیروگاه آبی و کنترل سیلاب را شامل می‌شود. نویسندگان هشدار می‌دهند که اگر سدهای بیشتری هدف قرار گیرند، تلفات انسانی و آسیب‌های زیست‌محیطی می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
«کارول استپیئن»، بوم‌شناس مؤسسه اسمیتسونین که در حوضه پایین دنیپر فعالیت کرده است، می‌گوید: «آب در طول تاریخ همواره سلاحی در جنگ‌ها بوده است. تا زمانی که جنگ به پایان نرسد، اوکراین در وضعیتی نسبتاً خطرناک باقی خواهد ماند.»
مطالب مرتبط:
- (عکس) سفر به عصر قاجار؛ دستۀ «زنانِ نوازنده» در مهمانی سلطنتی و جمعیت زن‌ها در ایستگاه قطار
- (عکس) سفر در تاریخ؛ گردش دختران ثروتمند ایل بختیاری در درکۀ تهران؛ یک قرن قبل
- (عکس) سفر به ایران قدیم؛ کارکنان هواپیمایی ملی ایران- دهه ۵۰
- (عکس) سفر به عصر قاجار؛ عکس دیدهنشدۀ خواهر و برادر احمدشاه قاجار
- تبریک سال نو به زبانهای مختلف دنیا + پیام تبریک
