هوش مصنوعی چگونه آینده وب را تغییر می‌دهد؟
وب، که از زمان پیدایش خود در دهه ۱۹۹۰ تکامل‌های فراوانی را تجربه کرده است، اکنون وارد مرحله‌ای جدید از تحول می‌شود. این مرحله، با ظهور فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی و پدیده‌ی اینترنت بدون کلیک، قواعد اساسی را در نحوه تعامل کاربران با محتوا و نیز ساختار اقتصادی وب به چالش کشیده است. تغییرات این دوران نه تنها بر نحوه دسترسی کاربران به اطلاعات تأثیر می‌گذارد، بلکه موجب دگرگونی در مدل‌های درآمدزایی و تولید محتوا نیز خواهد شد.
در ابتدای ظهور وب، ساختار آن براساس نمایش اطلاعات به صورت ایستا بود. این فاز اولیه، فضایی محدود و تک‌بعدی برای دسترسی به اطلاعات فراهم می‌آورد که کاربران تنها در نقش دریافت‌کننده ظاهر می‌شدند. اما با ظهور وب ۲.۰ در اوایل دهه ۲۰۰۰، اینترنت به یک فضای پویا و تعاملی تبدیل شد، جایی که کاربران نه تنها اطلاعات را دریافت می‌کردند، بلکه به تولید محتوا و مشارکت فعال در فضای آنلاین می‌پرداختند. در این دوران، اقتصاد مبتنی بر کلیک (Click Economy) شکل گرفت که در آن موتور‌های جست‌و‌جو نقش مهمی در جذب ترافیک برای وب‌سایت‌ها ایفا می‌کردند.
ورود هوش مصنوعی و اینترنت بدون کلیک
امروز، با ظهور مدل‌های زبان‌شناسی پیشرفته و موتور‌های جست‌وجوی هوشمند مانند چت جی‌پی‌تی و جمینای، وب وارد مرحله‌ای جدید به نام “اینترنت بدون کلیک” شده است. در این فاز، دیگر نیازی به کلیک کردن برای دسترسی به اطلاعات نیست، چرا که پاسخ‌ها به‌طور مستقیم از طریق چت‌بات‌ها یا نمایش‌های مختصر در صفحه نتایج جست‌و‌جو در اختیار کاربران قرار می‌گیرند. به گفته متیو پرینس، مدیرعامل Cloudflare، در حال حاضر ۷۵ درصد از جست‌و‌جو‌های گوگل به‌طور مستقیم در خود پلتفرم پاسخ داده می‌شود، که این امر منجر به کاهش قابل توجه ترافیک ارجاعی به وب‌سایت‌ها و درآمد آنها شده است.
تحولات اقتصادی و بحران بهره‌برداری از محتوای وب
یکی از مهم‌ترین مسائل مطرح‌شده در ارتباط با هوش مصنوعی، استفاده بدون جبران هزینه از محتوای تولیدی وب برای آموزش مدل‌های زبان‌شناسی است. وب‌سایت‌ها و رسانه‌ها در حال حاضر به منابع تغذیه‌کننده مدل‌های هوش مصنوعی تبدیل شده‌اند، بدون آنکه هیچ جبران مالی یا ترافیکی برای تولیدکنندگان محتوا فراهم شود. این پدیده موجب کاهش انگیزه تولید محتوای جدید و باکیفیت در فضای وب خواهد شد.
آسیب به رسانه‌های مستقل و تنوع اطلاعات
این روند به‌ویژه برای رسانه‌های مستقل، وب‌سایت‌های کوچک و منابع اطلاعاتی بی‌طرف، تهدیدی جدی به‌شمار می‌آید. برخلاف رسانه‌های بزرگ که ممکن است از قرارداد‌های رسمی برای استفاده از محتوای خود توسط مدل‌های هوش مصنوعی برخوردار باشند، وب‌سایت‌های کوچک‌تر از این مزایا بی‌بهره‌اند و در نتیجه در معرض حاشیه‌نشینی اطلاعات قرار می‌گیرند. این وضعیت می‌تواند به همگن‌سازی محتوا، کاهش تنوع دیدگاه‌ها و افزایش تمرکز اطلاعات در دستان چند پلتفرم بزرگ منجر شود.
واکنش‌های صنعت فناوری و ضرورت تنظیم‌گری
در واکنش به این چالش‌ها، برخی از شرکت‌های بزرگ فناوری مانند اپن ای‌آی و گوگل اعلام کرده‌اند که در حال بررسی راه‌هایی برای جبران هزینه‌های استفاده از محتوای تولیدی رسانه‌ها هستند. برای مثال، سم آلتمن، مدیرعامل اپن ای‌آی، تأکید کرده است که شرکتش قصد ندارد تنها به عنوان بهره‌بردار رایگان از محتوا باقی بماند. در این راستا، شرکت‌هایی مانند Cloudflare در حال توسعه مدل‌های اقتصادی جدید و راهکار‌هایی برای مدیریت ترافیک وب و حمایت از تولیدکنندگان محتوا هستند.
چشم‌انداز آینده وب: فضای باز یا متمرکز؟
آینده وب ممکن است به دو مسیر متفاوت پیش رود: یا وب به یک فضای باز، مشارکتی و متنوع تبدیل خواهد شد، یا این که به قلمرویی متمرکز بدل می‌شود که تنها چند پلتفرم بزرگ قادر به پاسخگویی به نیاز‌های اطلاعاتی میلیارد‌ها کاربر هستند. تصمیمات فناورانه، اقتصادی و قانونی که امروز اتخاذ می‌شوند، تأثیرات عمیقی بر آینده وب خواهند داشت.
هوش مصنوعی، با تمامی توانایی‌های تحول‌آفرین خود، در حال حاضر بزرگ‌ترین تهدید برای مدل اقتصادی وب به‌شمار می‌رود. پدیده‌ی اینترنت بدون کلیک، هرچند تجربه دسترسی سریع‌تر و آسان‌تر به اطلاعات را برای کاربران فراهم می‌کند، اما مدل‌های درآمدزایی مبتنی بر ترافیک ارجاعی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. در صورت ادامه این روند، نه تنها تولید محتوای باکیفیت کاهش خواهد یافت، بلکه تنوع دیدگاه‌ها و استقلال منابع اطلاعاتی نیز تهدید خواهد شد.
برای مقابله با این چالش‌ها و حفظ پایه‌های دموکراتیک وب، لازم است که سازوکار‌های منصفانه‌ای برای بهره‌برداری از داده‌ها، حمایت از تولیدکنندگان محتوا و شفاف‌سازی در مورد استفاده از داده‌های وب در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی ایجاد شود. این امر نیازمند همکاری مؤثر میان صنعت فناوری، نهاد‌های قانون‌گذار، جامعه مدنی و حتی کاربران است تا وب به عنوان یک بستر باز و دموکراتیک باقی بماند.
منبع: برنا