لایدار Lidar، یکی از فناوری‌های سنجش از راه دور است که با تاباندن لیزر به هدف و تجزیه‌وتحلیل نور بازتاب شده، فاصله را اندازه می‌گیرد. لایدار مشابه رادار است که رادار لیزری هم نامیده می‌شود. اختلاف اصلی لایدار و رادار، طول‌موج‌های تابشی مورداستفاده است.
جزئیات شهرهای تجاری قرون‌وسطایی
اولین استفاده از لیدار مبتنی بر پهپاد در آسیای مرکزی، باستان‌شناسان را قادر ساخت تا جزئیات دو شهر تجاری قرون‌وسطایی تازه کشف شده در ارتفاعات ازبکستان را بررسی کنند.
این تیم از این فناوری پیشرفته برای ترسیم مقیاس باستان‌شناسی و طرح‌بندی شهرها استفاده کرد؛ شهرهایی که یکی از بزرگ ترین شهرهایی هستند که تاکنون در بخش های کوهستانی جاده ابریشم ؛ شبکه گسترده ای ار مسیرهای تجاری باستانی که اروپا و آسیای شرقی را به هم متصل می کند ، مستند شده اند
این تحقیق به رهبری مایکل فراچتی، استاد باستان‌شناسی در هنر و علوم در دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس و فرهاد ماکسودوف، مدیر مرکز ملی باستان‌شناسی در ازبکستان، اخیراً در Nature منتشر شده است.
بینش با وضوح‌بالا در شهرسازی باستان
اسکن‌های پهپاد – لیدار، نماهایی با جزئیات قابل‌توجهی از میدان‌ها، استحکامات، جاده‌ها و سکونتگاه‌ها ارائه کردند که زندگی و اقتصاد جوامع کوهستانی، بازرگانان و مسافران از قرن ششم تا یازدهم در آسیای مرکزی را شکل دادند.
این دو شهر در زمین‌های ناهموار در ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ متری از سطح دریا واقع شده اند (چیزی مشابه ماچو پیچو در پرو) که به این ترتیب، آنها را تبدیل نمونه های غیرعادی از شهرسازی کوهستانی پر رونق می کند.
رونمایی از پیچیدگی های شهرسازی کوهستانی
فراچتی می‌گوید: شهر کوچک‌تر که تاشبولاک نامیده می شود حدود ۱۲ هکتار وسعت دارد؛ درحالی‌که شهر بزرگ‌تر یعنی توگونبولاک به ۱۲۰ هکتار رسیده و به‌این‌ترتیب آن را به یکی از بزرگ‌ترین شهرهای منطقه‌ای زمان خود تبدیل کرده است.
به گفته او، اینها قطب‌های شهری مهمی در آسیای مرکزی بودند؛ به‌ویژه هنگامی که شما از واحه‌های پست به سمت مکان‌های چالش‌برانگیزتر در ارتفاعات حرکت می‌کردید. درحالی‌که اغلب به‌عنوان موانعی برای تجارت و جابه‌جایی جاده ابریشم دیده می‌شود، کوه ها در واقع میزبان مراکز عمده‌ای برای تعامل بودند. ضمن آنکه حیوانات، سنگ‌های معدنی و دیگر منابع گرانبها هم معمولاً باعث رونق آنها می شدند.
ساختار شهری استادانه
ماکسودوف می‌گوید: این سایت دارای ساختار شهری استادانه بافرهنگ مادی خاص بود که بسیار متفاوت از فرهنگ کم‌تحرک در مناطق پست به نظر می‌رسید. مردمی که بیش از هزار سال پیش در توگونبولاک ساکن بودند، دامداران کوچ‌نشین بودند که فرهنگ متمایز و مستقل و اقتصاد سیاسی خود را حفظ کرده بودند.
پیشرفت‌های فناوری در کاوش‌های باستان‌شناسی
به گزارش سایت Scitechdaily فناوری لیدار معمولاً برای نقشه‌برداری از مناظر باستان‌شناسی مسدود شده توسط پوشش گیاهی متراکم استفاده می‌شود. اما در جاهایی که پوشش گیاهی کم است، مانند کوه‌های ازبکستان، ارزش بیشتری دارد. به عقیده فراچتی عملیات هواپیماهای بدون سرنشین در ازبکستان تنظیم شده است. این کشف نیز با حمایت سیاسی و مجوزهایی است که از طریق شرکای محلی و دولت دریافت شده است.
ترکیبی از فناوری مدرن و اکتشافات باستانی
فراچتی، ماکسودوف و تیم آنها ابتدا شهرهای کوهستانی را با استفاده از مدل‌های رایانه‌ای پیش‌بینی‌کننده و بررسی‌های پای قدیمی بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ کشف کردند و مسیرهای احتمالی جاده ابریشم در جنوب شرقی ازبکستان را ردیابی کردند.
تحقق این پروژه سال‌ها طول کشید. محققان از آخرین پیشرفت‌ها در لیدار مبتنی بر پهپاد نهایت استفاده را بردند. نقشه‌های نهایی با وضوح‌بالا نیز ترکیبی از بیش از ۱۷ پرواز پهپاد در طول سه هفته بود. در غیر این صورت یک دهه طول می‌کشید تا بتوان چنین سایت‌های بزرگی را به‌صورت دستی ترسیم کرد.
حفاری‌ها و پیامدهای آینده
فراچتی عقیده دارد هر دو شهر مستلزم بازرسی بسیار دقیق‌تر هستند. حفاری مقدماتی در یکی از سازه‌های مستحکم در توگونبولاک نشان می‌دهد که قلعه یعنی ساختمانی که توسط دیوارهای خاکی به ضخامت سه متر محافظت می‌شود ممکن است کارخانه‌ای بوده باشد که در آن فلز سازان محلی ذخایر غنی سنگ‌آهن را به فولاد تبدیل کرده‌اند. چنین صنعتی یکی از ویژگی‌های اصلی شهر و اقتصاد آن زمان بوده است.
در واقع تا شب و لاک و توگونبولاک فقط پاسگاه‌های دورافتاده یا ایستگاه‌های استراحت نبودند. فراچتی امیدوار است بتوان از ترکیب کارآگاهی روی زمین و لیدار مبتنی بر هواپیماهای بدون سرنشین برای گرفتن تصاویری از دیگر سکونتگاه‌های ارتفاعات در امتداد جاده ابریشم و فراتر از آن هم استفاده کرد.
منبع: همشهری
