تخم گشنیز یکی از ادویه‌های پرکاربرد و ارزشمند است که از دوران باستان تاکنون در طب سنتی و آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دانه‌های کوچک و معطر که از گیاه گشنیز به دست می‌آیند، دارای خواص درمانی و تغذیه‌ای فراوانی هستند. از خواص تخم گشنیز می‌توان به وجود انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها اشاره کرد که نقش مهمی در بهبود سلامت عمومی بدن دارند.
ارزش غذایی و خواص تخم گشنیز
به گزارش درمانکده، قبل از بررسی ارزش غذایی این دانه معطر، خوب است بدانیم تخم گشنیز برای چی خوبه و به طور کلی تخم گشنیز چه شکلیه. تخم یا همان دانه گشنیز به شکل درشت و حفره‌ای توخالی رشد می‌کند و سر آن کمی برجسته است. این دانه‌ها معمولا بین سه تا پنج میلی‌متر هستند و رنگ قهوه‌ای روشن دارند.
عطر دلچسب و مطبوع تخم گشنیز از داخل حفره توخالی ساطع می‌شود و طعم بسیار خوبی به غذا می‌دهد. تخم نرسیده گشنیز، سبز رنگ است، اما زمانی که برگ‌های این گیاه از خانواده جعفری خشک شود و بریزد، می‌توان دانه رسیده آن را جمع کرد. در حال حاضر، تخم گشنیز به عنوان ادویه در آشپزی و یک دانه پرکاربرد با خاصیت درمانی در طب سنتی شناخته می‌شود.
جدول زیر نشان‌دهنده ارزش غذایی ۱۰۰ گرم دانه گشنیز است:
| مواد تشکیل‌دهنده در ۱۰۰ گرم | ارزش غذایی |
| کالری | ۲۹۸ کیلوکالری |
| کربوهیدرات | ۵۴.۹۹ گرم |
| پروتئین | ۱۲.۳۷ گرم |
| قند | ۰.۰۰ گرم |
| کلسیم | ۷۰۹.۰۰ میلی‌گرم |
| آهن | ۱۶.۳۲ میلی‌گرم |
| منیزیم | ۳۳۰.۰۰ میلی‌گرم |
| پتاسیم | ۱۲۶۷.۰۰ میلی‌گرم |
| روی | ۴.۷۰ میلی‌گرم |
| کلسترول | ۰.۰۰ میلی‌گرم |
| ویتامین B۱ | ۰.۲۴ میلی‌گرم |
| ویتامین B۲ | ۰.۲۹ میلی‌گرم |
| ویتامین B۳ | ۲.۱۳ میلی‌گرم |
جدول ارزش غذایی تخم گشنیز
خواص تخم گشنیز چیست؟
تخم گشنیز با ترکیبات منحصربه‌فرد به بهبود سلامت کلی بدن کمک می‌کند.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، این دانه علاوه بر اینکه نوعی ادویه بسیار خوش‌عطر برای انواع غذاها به‌شمار می‌آید، خواص درمانی شگفت‌انگیزی دارد. از خواص تخم گشنیز در طب سنتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- خواص تخم گشنیز برای مو
از خواص تخم گشنیز برای مو می‌توان به تقویت ریشه آن اشاره کرد. این دانه در ترکیبات خود ویتامین‌ها و پروتئین‌هایی دارد که به جلوگیری از ریزش مو کمک می‌کند. شما می‌توانید برای بهره‌مندی از این خاصیت، پودر دانه گشنیز را با مقدار کمی روغن زیتون مخلوط کنید و روی سر ماساژ دهید؛ سپس بعد از گذشت نیم ساعت موهایتان را با شامپو بشویید.
۲- کمک به سلامت پوست
دانه گشنیز خاصیت ضد التهابی و ضدعفونی‌کنندگی قوی دارد؛ از همین‌رو می‌تواند به درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند اگزما، خارش پوست، جوش‌ها و التهاب‌ها کمک کند. شما می‌توانید برای این منظور، پودر تخم گشنیز، عسل و زردچوبه را ترکیب کنید و ماسک درست‌شده را روی پوست بگذارید. در واقع، می‌توان تسکین درد و سوزش پوست، مخصوصا پوست صورت را از خواص تخم گشنیز با عسل دانست.
۳- جلوگیری از قاعدگی نامنظم
تخم گشنیز یک محرک طبیعی به‌شمار می‌آید که مصرف آن می‌تواند به تنظیم ترشح غدد درون‌ریز کمک کند. اگر ترشح این غدد منظم باشد، سیکل قاعدگی زنان بهبود می‌یابد. بنابراین می‌توان یکی از مهم‌ترین خواص تخم گشنیز برای پریودی را شامل بهبود سیکل قاعدگی و کاهش دردهای این دوره دانست. شما می‌توانید دانه گشنیز برای پریود منظم را به صورت دمنوش مصرف کنید.
۴- خواص تخم گشنیز برای تیروئید
دانه گشنیز به دلیل داشتن مقادیر فراوانی ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی به تنظیم هورمون‌های بدن از جمله هورمون‌های مرتبط با تیروئید کمک می‌کند. اگر به تیروئید کم‌کار یا پرکار مبتلا هستید، می‌توانید پس از مشورت با دکتر تغذیه تخم گشنیز را به صورت دمنوش یا درون اسموتی مصرف کنید.
۵- افزایش سلامت قلب
اگر سطح کلسترول بد خون (LDL) بالا باشد، ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی افزایش می‌یابد. دانه گشنیز حاوی اسیدهای ضروری بدن مانند اسید لینولئیک، اسید اولئیک، اسید پالمیتیک، اسید استئاریک و اسید آسکوربیک (ویتامین C) است و می‌تواند به کاهش کلسترول بد خون کمک کنند.
۶- کنترل خونریزی قاعدگی
کنترل شدت خونریزی در عادت ماهانه یکی دیگر از مهم‌ترین خواص تخم گشنیز برای رحم است. این دانه گیاهی می‌تواند با اثرگذاری بر رحم و هورمون زنانه باعث کنترل خونریزی شدید و دردهای شکمی در دوران قاعدگی شود.
۷- کنترل دیابت
تخم گشنیز یک دانه گیاهی موثر برای کاهش سطح قند خون در طب سنتی است. تحقیقات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهند، دانه گشنیز به دلیل داشتن ترکیبات منحصربه‌فرد می‌تواند به کنترل قند خون بدن کمک کند، اما نباید این دانه گیاهی پرطرفدار را جایگزین داروهای پزشکی کرد.
۸- کاهش وزن
از خواص تخم گشنیز برای لاغری می‌توان به افزایش سوخت و ساز بدن اشاره کرد. برای این منظور کافیست، سه قاشق غذاخوری تخم گشنیز را چند ساعت بخیسانید؛ سپس با یک لیوان آب روی حرارت قرار دهید. شما می‌توانید جوشانده دانه گشنیز را صاف کنید و روزی ۲ بار به منظور افزایش سوخت و ساز بدن و عملکرد بهتر دستگاه گوارش بخورید.
۹- خواص تخم گشنیز برای سرماخوردگی
دانه گشنیز می‌تواند حدود ۳۰ درصد از نیاز روزانه بدن به ویتامین C را تامین کند. ویتامین C خواص آنتی‌اکسیدانی قوی دارد و در درمان سرماخوردگی و آنفولانزا موثر است.
۱۰- حاوی آنتی‌اکسیدان فراوان
این دانه حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است و به بدن برای مبارزه با رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد، مولکول‌های ناپایداری هستند که به سلول‌ها آسیب می‌زنند و احتمال تبدیل شدن آن‌ها به انواع سرطان زیاد است.
۱۱- تقویت سیستم عصبی
تخم گشنیز دارای لینالول است که به کاهش سطح اضطراب بدن کمک می‌کند. این ماده اثرات مثبتی روی سیستم عصبی مرکزی دارد و می‌تواند احتمال بروز تشنج در بیماران مبتلا به صرع را کاهش دهد.
۱۲- حفظ سلامت مغز
وجود التهاب در بدن می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های مغزی مانند پارکینسون، آلزایمر و مولتیپل اسکلروزیس را افزایش دهد. تخم گشنیز با خاصیت ضد التهابی تا حد زیادی از مغز در برابر این بیماری‌ها مراقبت می‌کند.
۱۳- خواص تخم گشنیز برای گلو درد
دانه گشنیز خواص درمانی زیادی دارد. از مهم‌ترین خواص درمانی آن در طب سنتی می‌توان به بهبود گلو درد و سرفه ناشی از سرماخوردگی یا آنفولانزا اشاره کرد.
۱۴- بهبود وضعیت کلیه
تخم گشنیز، ادرارآور است و می‌تواند به سلامت کلیه‌ها کمک کند. این دانه گیاهی در طب سنتی جزء داروهای موثر برای عفونت مثانه و عفونت مجاری ادراری به‌شمار می‌آید. با این حال، یادتان باشد داروهای گیاهی نباید بدون مشورت با پزشک، جایگزین داروهای شیمیایی شوند.
۱۵- هضم بهتر و ارتقاء سلامت روده
دانه گشنیز نوعی فیبر رژیمی و آنتی‌اکسیدان قوی محسوب می‌شود؛ از همین‌رو به حرکات روده و عملکرد بهتر کبد کمک می‌کند. این دانه گیاهی باعث ترشح کافی مایعات گوارشی مانند اسید صفراوی می‌شود و نقش مهمی در تسهیل فرآیند هضم و جذب دارد.
خواص تخم گشنیز برای مردان چیست؟
آقایان با مصرف این دانه گیاهی می‌توانند از مزایای آن برای بهبود سلامت کلی بدن برخوردار شوند. با این حال، برخی از خواص تخم گشنیز به طور اختصاصی شامل حال مردان می‌شود. مصرف دانه گشنیز به روش‌های مختلف می‌تواند به برطرف شدن مشکل نعوظ در آقایان کمک کند. از طرفی، این دانه گیاهی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی، التهاب بدن را کاهش می‌دهد و مانع از رشد سلول‌های سرطانی در پروستات می‌شود.
مضرات تخم گشنیز
تخم گشنیز فواید زیادی برای سلامتی دارد، اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنید.
با وجود تمام مزیت‌هایی که برای تخم گشنیز برشمردیم، زیاده‌روی در مصرف این دانه گیاهی می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی شود. عوارض احتمالی مصرف بیش از حد دانه گشنیز عبارت‌اند از:
- بروز واکنش‌های آلرژیک مانند خارش لب‌ها، دهان، گلو، چشم‌ها و تب
- کاهش شدید سطح قند خون بدن (اگر داروی قند خون می‌خورید، قبل از مصرف این دانه گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید.)
- کاهش شدید فشار خون (در صورت استفاده از داروهای کاهش‌دهنده فشار خون، این دانه گیاهی را با دقت بیشتر و پس از مشورت با پزشک مصرف کنید.)
خواص تخم گشنیز برای بارداری و شیردهی
از خواص تخم گشنیز برای زن باردار می‌توان به کاهش حالت تهوع، استفراغ، کاهش مشکلات گوارشی مانند نفخ و سوءهاضمه، کنترل قند خون، کاهش التهاب و دردهای دوران بارداری اشاره کرد. با این حال، تخم گشنیز در دوران بارداری باید با احتیاط و مشورت پزشک مصرف شود.
این دانه گیاهی ممکن است به دلیل داشتن ترکیباتی مانند فورانوکومارین روی جنین اثرات منفی بگذارد و باعث سقط جنین شود. بنابراین اگر باردار هستید و پس از مصرف دانه گشنیز دچار حالت تهوع یا استفراغ شدید سریعا به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
زنان شیرده می‌توانند با خیال راحت از خواص تخم گشنیز در شیردهی بهره ببرند. این دانه گیاهی باعث تحریک غدد شیری در پستان می‌شود و خاصیت شیرافزایی دارد.
طریقه مصرف تخم گشنیز
مصرف تخم گشنیز بیشتر به عنوان ادویه و چاشنی در انواع غذاها شناخته شده است. شما می‌توانید این دانه گیاهی را به صورت خام یا خشک‌شده مصرف کنید. به طور کلی می‌توان برای بهره‌مندی از خواص تخم گشنیز در غذاها، آن را به صورت زیر مورد استفاده قرار داد:
- به عنوان ادویه در انواع غذاها، سوپ‌ها، آش‌ها و خوراک‌ها
- نوعی طعم‌دهنده گیاهی در کیک‌ها و دسرها
- به عنوان چاشنی در انواع سالادها
- طعم‌دار کردن مرغ و ماهی با پودر تخم گشنیز
- اضافه کردن پودر دانه گشنیز روی نان‌های سنتی
- استفاده از تخم گشنیز به صورت دمنوش و جوشانده
نگاهی کوتاه به خواص تخم گشنیز
تخم گشنیز، دانه کوچک و معطر از گیاه گشنیز است که به خانواده جعفری تعلق دارد و به دلیل داشتن ترکیبات منحصربه‌فرد می‌تواند به بهبود سلامت عمومی بدن کمک کند. در حال حاضر، از تخم گشنیز به عنوان ادویه در آشپزی و یک دانه پرکاربرد با خاصیت درمانی در طب سنتی استفاده می‌کنند.
سوالات متداول
از دانه گشنیز می‌توان برای سلامت معده، کنترل قند خون، تنظیم چرخه قاعدگی، بهبود وضعیت کلیه‌ها، ارتقاء سلامت روده، هضم بهتر، تقویت سیستم عصبی بدن، درمان سریع‌تر سرماخوردگی، بهبود گلودرد، سلامت مغز، کنترل فشار خون و کاهش کلسترول بد استفاده کرد.
این دانه گیاهی علاوه بر بهبود سلامت عمومی بدن به تنظیم سیکل قاعدگی و کنترل خونریزی در دوران پریودی کمک می‌کند.
دانه گشنیز به بهبود مشکل نعوظ مردان و جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی پروستات کمک می‌کند.
منابع: sciencedirec | webmd | healthline
