تاریخچه خانه تکانی عید نوروز؛ از آیین‌های زرتشتی تا فنگ‌شویی

این کار تا به امروز همچنان ادامه دارد و نمادی از شروع تازه و انرژی مثبت در استقبال از سال نو است. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا به نکات جالبی درباره تاریخچه خانه تکانی اشاره کنیم.

تاریخچه و ریشه خانه ‌تکانی عید نوروز

برای ریشه‌یابی سنت خانه ‌تکانی، باید به دوران باستان و آیین زرتشتیان بازگردیم؛ زمانی که این دین رسمی ایرانیان محسوب می‌شد. در باور آن‌ها، فرارسیدن سال نو و آمدن بهار، نشانه‌ای از یک رستاخیز بزرگ بود؛ رستاخیزی که پس از زمستانی سرد و طولانی، زمین را دوباره زنده می‌کند و با سرسبزی‌، فراوانی و برکت می‌آورد.

از آنجا که ایرانیان باستان همواره زندگی خود را با طبیعت هماهنگ می‌کردند، خانه تکانی را برای این دگرگونی طبیعی انجام می‌دادند. آن‌ها معتقد بودند همان‌طور که زمین از یخ و سرما رها می‌شود، خانه‌ها نیز باید از غبار و آلودگی‌های کهنه پاک شوند تا انرژی تازه و مثبت جای آن را بگیرد.

از همین رو، روزهای پایانی سال برای مردم ارزش ویژه‌ای داشت و با انجام کارهای مختلف، شادی خود را از این تحول نشان می‌دادند. یکی از مهم‌ترین این رسوم، خانه‌ تکانی بود.

آن‌ها بر این باور بودند که با آغاز سال نو، فروهرها (ارواح نیاکان) برای سر زدن به خانه‌های بازماندگانشان بازمی‌گردند و اگر خانه تمیز و مرتب باشد، برکت، خوشبختی و خیر و نیکی برای آن‌ها خواهد داشت. در غیر این صورت، کثیفی و آلودگی، مانع ورود این انرژی مثبت می‌شود.

خانه تکانی در آیین زرتشتی

در آیین زرتشتی، دو نیروی سپنتامینو (نیکی و پاکی) و انگره‌مَینیو (شر و پلیدی) همیشه در حال مبارزه‌اند. ایرانیان باستان باور داشتند که پلیدی‌ها، چه به ‌صورت فیزیکی مثل گرد و غبار و چه به‌ صورت معنوی مثل کینه و حسادت، می‌توانند بر زندگی انسان تأثیر منفی بگذارند و خانه تکانی راهی برای از بین بردن انرژی منفی بود.

در دین زرتشت، یکی از مهم‌ترین اصول، اشه (Asha) به معنای نظم، پاکی و هماهنگی با جهان هستی است. زرتشتیان باور داشتند که جهان بر اساس نظم و پاکی استوار است و انسان نیز باید این نظم را در زندگی خود حفظ کند.

خانه تکانی نمادی از این نظم و هماهنگی با طبیعت بود، چون با تمیز کردن خانه، افراد علاوه بر مرتب کردن خانه، به نوعی روح و ذهن خود را از آلودگی‌های گذشته پاک می‌کردند.

خانه تکانی در آیین زرتشتی تنها به نظافت خانه محدود نمی‌شد، بلکه زرتشتیان باور داشتند که بدن و لباس‌های آن‌ها نیز، باید نو و تمیز باشند و قبل از نوروز، افراد حمام می‌رفتند که نوعی تطهیر و آماده ‌سازی برای ورود به سال نو بود.

ارتباط خانه‌ تکانی و فنگ‌شویی

نکته جالب درباره خانه تکانی قبل از عید این است که این سنت نه ‌تنها از نظر فرهنگی و مذهبی اهمیت دارد، بلکه از نظر روان‌شناسی هم تأثیر مثبتی روی افراد می‌گذارد. در فلسفه به آن فنگ‌شویی، گفته می‌شود که گرد و غبار و انباشت وسایل غیر ضروری باعث رکود انرژی در خانه می‌شود.

وقتی افراد قبل از عید خانه‌هایشان را تمیز می‌کنند، در واقع جریان انرژی مثبت را آزاد می‌کنند. به همین دلیل، خیلی‌ها بعد از خانه تکانی احساس سبکی، آرامش و حتی انگیزه بیشتری برای شروع سال جدید دارند.

در بسیاری از فرهنگ‌های کهن، از جمله ایران، باور بر این بوده که گرد و غبار، وسایل قدیمی و انباشته شدن آشفتگی در خانه، نشانه‌ای از رکود و انرژی منفی است. بنابراین، تمیز کردن خانه نوعی سم ‌زدایی روحی هم محسوب می‌شد.

خانه ‌تکانی در کشورهای مختلف

خانه تکانی سنتی نیست که تنها به ایران محدود باشد. در گذشته، زمانی که ایران زمین مرزهای گسترده‌تری داشت، بسیاری از مردمان تاجیکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان نیز پیرو همین رسم بودند.

این سنت همچنان در این کشورها ادامه دارد و مردم با نظافت خانه‌های خود، برای استقبال از سال نو آماده می‌شوند. جالب است بدانید که در میان تاجیک‌ها، این رسم با نام (جاروبندان) شناخته می‌شود.

چرا این رسم باقی مانده و همچنان ادامه دارد؟

این سنت قدیمی که نسل به نسل منتقل شده، بخشی از هویت فرهنگی خانواده‌ها است. همچنین، خانه‌ تمیز و مرتب، احساس تازگی و انگیزه برای شروع سال نو را بیشتر می‌کند. به همین دلیل است که خانه تکانی همچنان بخشی جدا نشدنی از استقبال از نوروز است.

هدف این مقاله از سبک زندگی جالبینو، آشنایی شما عزیزان با تاریخچه یکی از رسوم ایرانی، خانه تکانی، بود. این سنت دیرینه، بخشی از هویت فرهنگی ما را شکل می‌دهد و پیوندهای عمیقی با تاریخ و رسوم ما دارد و همچنان یکی از مهم‌ترین مراسم استقبال از نوروز باقی مانده است.

منبع: اُکالا