تاریخ بشریت سرشار از لحظاتی است که در قالب اسناد، اعلامیه‌ها و آثار مکتوب ثبت شده‌اند. این اسناد تاریخی مهم نه‌تنها شواهد تغییرات مهم اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هستند، بلکه تأثیرات عمیقی بر جامعه و زندگی روزمره انسان‌ها گذاشته‌اند.
از کتیبه‌های باستانی بر روی پاپیروس گرفته تا متون دیجیتال امروزی، بسیاری از این اسناد توسط شخصیت‌های تأثیرگذار تاریخی ایجاد شده‌اند.
اشعار سافو، قرن ششم پیش از میلاد
سافو، شاعر برجسته یونانی (۶۳۰–۵۷۰ پیش از میلاد)، حدود ۱۰,۰۰۰ خط شعر سروده است که کمتر از ۷۰ خط کامل آن باقی مانده است. یکی از برجسته‌ترین آثار او، “شعر برادران” است که روی پاپیروس نوشته شده و از ارزشمندترین اسناد باستانی محسوب می‌شود.
استوانه کوروش، ۵۳۹–۵۳۸ پیش از میلاد
استوانه کوروش یا منشور کوروش که قدمتی ۲۶۰۰ ساله دارد، یکی از مشهورترین آثار باستانی جهان است. این کتیبه گلی، داستان فتح بابل به‌دست کوروش کبیر و بازگشت مردمان تبعیدی به سرزمین‌هایشان را روایت می‌کند. این سند، نماد برقراری حکومت هخامنشی و نخستین اعلامیه حقوق بشر در تاریخ تلقی می‌شود.
« هنر جنگ»، قرن پنجم پیش از میلاد
کتاب «هنر جنگ» نوشته سان تزو، فرمانده و استراتژیست نظامی چینی، از نخستین متون در زمینه استراتژی‌های جنگی است. این اثر نه‌تنها بر تفکرات نظامی آسیا، بلکه بر استراتژی‌های غربی نیز تأثیر بسزایی داشته است.
منشور کبیر، ۱۲۱۵ میلادی
منشور کبیر (Magna Carta) که در سال ۱۲۱۵ در انگلستان تدوین شد، اولین سند رسمی در زمینه حقوق بشر به شمار می‌رود. این منشور، به‌ویژه در ماده‌ای که به عدالت و محاکمه عادلانه برای همه افراد آزاد اشاره دارد، نقطه عطفی در تاریخ حقوق بشر محسوب می‌شود.
انجیل گوتنبرگ، ۱۴۵۵ میلادی
انجیل گوتنبرگ، اولین کتاب مهمی بود که با استفاده از چاپ با حروف متحرک توسط یوهانس گوتنبرگ تولید شد. این دستاورد در سال ۱۴۵۵، انقلابی در انتشار کتاب و دسترسی به دانش ایجاد کرد و تحولی بنیادین در تاریخ فرهنگ بشری رقم زد.
اعلامیه استقلال ایالات متحده، ۱۷۷۶ میلادی
این اعلامیه که توسط کنگره قاره‌ای در ۴ ژوئیه ۱۷۷۶ صادر شد، جدایی ۱۳ مستعمره آمریکایی از بریتانیا را رسمی کرد. متن اولیه این سند تاریخی توسط توماس جفرسون نوشته شد و به یکی از نمادهای آزادی و استقلال تبدیل گشت.
معاهده پاریس، ۱۷۸۳ میلادی
معاهده پاریس که در ۳ سپتامبر ۱۷۸۳ امضا شد، رسماً به جنگ انقلاب آمریکا پایان داد و استقلال ایالات متحده را به رسمیت شناخت.
اعلامیه حقوق بشر و شهروند، ۱۷۸۹ میلادی
این اعلامیه که در ۲۶ اوت ۱۷۸۹ توسط مجمع ملی فرانسه صادر شد، یکی از نخستین اسناد مدرن حقوق بشری است. این سند مفاهیم آزادی فردی و دموکراسی را تعریف کرد و تأثیری عمیق بر تفکرات اجتماعی و سیاسی در سراسر جهان داشت.
قانون لغو برده‌داری، ۱۸۳۳ میلادی
این قانون که در ۲۸ اوت ۱۸۳۳ تصویب و در اول اوت ۱۸۳۴ اجرایی شد، به برده‌داری در بخش‌های عمده‌ای از امپراتوری بریتانیا پایان داد. توماس کلارکسون (تصویر بالا)، مبارز برجسته علیه تجارت برده در امپراتوری بریتانیا بود.
یادداشت‌های داروین، ۱۸۳۷ میلادی
یادداشت‌های چارلز داروین، زیست‌شناس و زمین‌شناس انگلیسی، در سال ۱۸۳۷ زمینه‌ساز انتشار کتاب «خاستگاه گونه‌ها» در سال ۱۸۵۹ شدند که اساس زیست‌شناسی تکاملی را پایه‌ریزی کرد.
«مانیفست کمونیست»، ۱۸۴۸ میلادی
مانیفست کمونیست، نوشته کارل مارکس و فریدریش انگلس، در سال ۱۸۴۸ به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین اسناد سیاسی جهان منتشر شد. این اثر بر شکل‌گیری ایدئولوژی‌های سیاسی قرن نوزدهم و بیستم تأثیر بسزایی داشت.
«تعبیر خواب»، ۱۸۹۹ میلادی
زیگموند فروید، عصب‌شناس اتریشی و بنیان‌گذار روانکاوی، کتاب «تفسیر رویا» را در سال ۱۸۹۹ منتشر کرد که یکی از مهم‌ترین آثار در زمینه روانشناسی محسوب می‌شود. نظریه او درباره ناخودآگاه و تفسیر رویاها، بعدها به نظریه «عقده اودیپ» تبدیل شد و تأثیر عمیقی بر روانشناسی و فلسفه اجتماعی داشت.
معاهده ورسای، ۱۹۱۹ میلادی
معاهده ورسای در تاریخ ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹ امضا شد و به جنگ جهانی اول پایان داد. این معاهده بین کشورهای متفقین و آلمان بسته شد و به‌طور رسمی وضعیت جنگی میان این دو طرف را به پایان رساند.
اصلاحیه نوزدهم به قانون اساسی ایالات متحده، ۱۹۲۰ میلادی
در تاریخ ۱۸ اوت ۱۹۲۰، اصلاحیه نوزدهم به قانون اساسی ایالات متحده تصویب شد که به زنان حق رای می‌داد. این اصلاحیه بزرگ‌ترین گسترش حقوق دموکراتیک در تاریخ ایالات متحده بود و پس از بیش از ۷۰ سال مبارزه به دست آمد.
معاهده پایان جنگ جهانی دوم با آلمان نازی، ۱۹۴۵ میلادی
معاهده‌ای که پایان جنگ جهانی دوم در اروپا را با تسلیم آلمان نازی اعلام کرد، در تاریخ ۷ مه ۱۹۴۵ در رنس، فرانسه، به امضاء رسید. این سند که توسط ژنرال یودل از آلمان و فرماندهان متفقین به امضا رسید، پایان رسمی جنگ در اروپا را رقم زد.
معاهده پایان جنگ جهانی دوم با ژاپن، ۱۹۴۵ میلادی
این معاهده، که در تاریخ ۲ سپتامبر ۱۹۴۵ در خلیج توکیو و بر روی کشتی یو اس اس میزوری به امضاء رسید، به جنگ جهانی دوم پایان داد. در این معاهده، فرمانده عالی‌رتبه نیروهای متفقین، داگلاس مک‌آرتور و وزیر امور خارجه ژاپن، مامورو شیگمیتسو، حضور داشتند.
اعلامیه جهانی حقوق بشر، ۱۹۴۸ میلادی
در تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸، مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلامیه جهانی حقوق بشر را تصویب کرد. این سند که حقوق و آزادی‌های تمامی انسان‌ها را مورد تأکید قرار می‌دهد، به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد حقوق بشری در جهان شناخته می‌شود. عکس نشان می‌دهد که الینور روزولت، همسر فرانکلین روزولت، رئیس‌جمهور ایالات متحده، نسخه‌ای از این اعلامیه را در دست دارد.
قانون ثبت جمعیت، ۱۹۵۰ میلادی
قانون ثبت جمعیت در آفریقای جنوبی که به عنوان ابزار اجرایی آپارتاید شناخته می‌شود، مردم آفریقای جنوبی را بر اساس ویژگی‌های نژادی طبقه‌بندی می‌کرد. این قانون تا ژوئن ۱۹۹۱ به‌طور رسمی لغو نشد و یکی از سیاه‌ترین فصول تاریخ این کشور به شمار می‌آید.
پرونده براون علیه هیئت آموزش، ۱۹۵۴ میلادی
در تاریخ ۱۷ مه ۱۹۵۴، دیوان عالی ایالات متحده حکم کرد که تفکیک نژادی در مدارس عمومی غیرقانونی است. این حکم تاریخی یکی از سنگ‌بنای‌های جنبش حقوق مدنی در دهه ۵۰ میلادی به شمار می‌رود.
طرح پرواز آپولو ۱۱، ۱۹۶۹ میلادی
طرح پرواز آپولو ۱۱، که نیکولاس آرمسترانگ، باز آلدرین و مایکل کالینز را به ماه هدایت کرد، در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ منجر به اولین فرود انسان روی سطح ماه شد. این سند در آرشیو ملی ایالات متحده نگهداری می‌شود و یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخ فضایی است.
ویکی‌لیکس، اکنون
ویکی‌لیکس، سازمان غیردولتی بین‌المللی که از سال ۲۰۰۶ فعالیت خود را آغاز کرده، اسنادی را منتشر کرده است که شامل دستورالعمل‌های عملیاتی نظامی، یادداشت‌های جنگی و ایمیل‌های حساس می‌شود. این اسناد تأثیر زیادی بر تاریخ‌نگاری و پژوهش‌های آکادمیک خواهند گذاشت.
منبع: روزیاتو
