بهرام بیضایی در ۵ دی ماه ۱۳۱۷ در شهر تهران به دنیا آمد. وی در خانواده‌ای مذهبی متولد شد و پدر و خانواده‌ی پدری او تعزیه خوان بودند. استاد بهرام بیضایی به شکسپیر ایران معروف است. وی اکنون دارای سه فرزند به نامهای نیلوفر، نگار و نیاسان است و همسر وی مژده شمسایی است.
کامل ترین بیوگرافی بهرام بیضایی؛ هنرمند سرشناس ایرانی را در ادامه این مطلب بخوانید.
بیوگرافی بهرام بیضایی
بهرام بیضایی در ۵ دی ۱۳۱۷ در شهر تهران به دنیا آمد. وی در خانواده‌ای مذهبی که اهل کاشان بودند به دنیا آمد و پدر و پدربزرگ وی در کار تعزیه فعالیت داشتند. مادر وی نیّره موافق و پدرش میرزا نعمت‌الله بیضائی آرانی بودند.
بهرام بیضایی در مدرسه تحصیل می‌کرد و با آموزش نوین پرورش یافت. وی در مدرسه شاگرد زرنگی نبود اما با نویسندگان و هنرمندان آینده همچون داریوش آشوری، محمدعلی سپانلو و مجید ارفعی همکلاس بود. وی نویسندگی را هم در همین سن شروع کرد و در سال‌های آخر دبیرستان، دو نمایشنامه نوشت. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در رشتهٔ ادبیات را ناتمام رها کرد و در سال ۱۳۲۸ به استخدام اداره ثبت‌اسناد و املاک شهر دماوند درآمد. در همین سال‌ها بود که در روستای گیلیارد یک تعزیه دید و پژوهش‌هایش را درزمینهٔ تعزیه شروع کرد. وی در سال ۱۳۴۱ به اداره هنرهای دراماتیک منتقل شد و در همین سال‌ها پژوهش‌هایش درزمینهٔ نمایش ایرانی (که از تعزیه الهام گرفته بود) را در مجلهٔ موسیقی به چاپ رساند.
ازدواج و همسر بهرام بیضایی
وی در سال ۱۳۴۴ با منیر اعظم رامین فر ازدواج کرد و بعد از یک سال در ۱۳۴۵ صاحب دختری شدند و نام آن را نیلوفر گذاشتند، هنوز نیلوفر یک‌ساله بود که در سال ۱۳۴۶ پسر این زوج به دنیا آمد که نام آن را ارژنگ نهادند ولی متأسفانه در صد روزگی فوت شد. سومین فرزند این زوج در سال ۱۳۵۱ به دنیا آمد که نام ان را نگار گذاشتند.
وی در ازدواج دومش در سال ۱۳۷۱ با مژده شمسایی ازدواج کرد. فرزند آخرش نیاسان در سال ۱۳۷۴ متولد شد.
فعالیت‌های کاری بیضایی
بهرام بیضایی یکی از پایه‌گذاران و مؤسسان و عضو اصلی کانون نویسندگان در سال ۱۳۴۷ بود و در سال ۱۳۵۷ از آن کانون کناره‌گیری کرد. در سال ۱۳۵۲ از اداره برنامه‌های تئاتر به دانشگاه تهران منتقل شد و به‌عنوان استادیار دانشکده هنرهای زیبا کار خود را شروع کرد. وی در سال ۱۳۶۰ به علتی نامعلوم از دانشگاه تهران اخراج شد و در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶ به همراه خانواده‌اش، به خارج از کشور مهاجرت کرد. در سال ۱۳۷۵ به دعوت پارلمان بین‌المللی نویسندگان در استراسبورگ اقامت نمود.
بازگشت به ایران
با گشایش فضا در دولت سید محمد خاتمی، در سال ۱۳۷۶ به ایران بازگشت و کار بر روی نمایش بانو آئویی نوشتهٔ میشیما یوکیو را پس از هجده سال دوری از صحنه آغاز کرد؛ و نیز کارنامهٔ بندار بیدخش را هم‌زمان در سالن چهارسو و سالن قشقایی واقع در تئاتر شهر تهران نمایش داد.
سال ۱۳۷۷ نمایشنامهٔ مجلس قربانی سنمّار را نوشت که هرگز مجال اجرایش را نیافت. سپس فیلم‌نامهٔ گفتگو با باد را نوشت و همین سال همچون بخشی از قصه‌های کیش ساختش.
بهرام بیضایی در آغازِ سال ۱۳۸۰ یک ماه به ژاپن رفت و توشه‌ای را که از نوجوانی از نمایش ژاپنی اندوخته بود پربارتر ساخت. ولی این خوشی دیری نپایید و در بازگشت درگیر مسائلی شد که برای سگ‌کشی پیش‌آمده بود: «در غیاب او شریک مالی کوشیده بود با قراردادهایی «سگ‌کشی» را از دست او خارج کند و بیضایی را وادارد که پنجاه دقیقه از فیلم را حذف کند.» بیضایی زیر بار نرفت، ولی فیلم هم به ترتیب دلخواه به نمایش‌های خارجی نرسید. بااین‌همه نسخهٔ کاملش در ایران به نمایش درآمد و اقبال فراوان یافت و پرفروش‌ترین فیلم سال ۱۳۸۰ شد.
کارنامه ی هنری استاد بهرام بیضایی
فیلم‌نامه‌ها
- عمو سیبیلو (۱۳۴۹)
- رگبار (۱۳۴۹، فیلم ۱۳۵۰)
- سفر (۱۳۵۱)
- غریبه و مه (۱۳۵۱، فیلم ۱۳۵۲)
- کلاغ (۱۳۵۵)
- چریکهٔ تارا (۱۳۵۴، فیلم ۱۳۵۷)
- مرگ یزدگرد (۱۳۶۰)
- باشو، غریبهٔ کوچک (۱۳۶۴)
- شاید وقتی دیگر (وقت دیگر، شاید… ۱۳۶۴، فیلم ۱۳۶۶)
- مسافران (۱۳۶۸، فیلم ۱۳۷۰)
- گفتگو با باد (۱۳۷۷)
- سگ‌کشی (۱۳۶۸، فیلم ۱۳۸۰)
- قالی سخنگو (۱۳۸۵)
- وقتی همه خوابیم (۱۳۸۶، فیلم ۱۳۸۷)
- عیار تنها (۱۳۴۹)
- حقایق دربارهٔ لیلا دختر ادریس (۱۳۵۴)
- چشم‌انداز (۱۳۵۵)
- آهو، سلندر، طلحک و دیگران (۱۳۴۹)
- قصه‌های میر کفن‌پوش (۱۳۵۸)
- شب سمور (۱۳۵۹)
- اشغال (۱۳۵۹)
- آینه‌های روبرو (۱۳۵۹)
- روز واقعه (۱۳۶۱)
- داستان باورنکردنی (۱۳۶۱)
- زمین (۱۳۶۱)
- عیارنامه (۱۳۶۳)
- پروندهٔ قدیمی پیر آباد (۱۳۶۳)
- کفش‌های مبارک (۱۳۶۳)
- تاریخ سری سلطان در آبسکون (۱۳۶۳)
- قلعه کولاک (۱۳۶۴)
- طومار شیخ شرزین (۱۳۶۵)
- گیل‌گمش (۱۳۶۵)
- دیباچهٔ نوین شاهنامه (۱۳۶۵)
- پرده نئی (۱۳۶۵)
- آقای لیر (۱۳۶۷)
- برگی گمشده از اوراق هویت یک هم‌وطن آینده (۱۳۶۷)
- سفر به شب (۱۳۶۸)
- فیلم در فیلم (۱۳۶۹)
- چه کسی رئیس را کشت؟ (۱۳۷۱)
- یوانا یا نامهای به هیچ‌کس (۱۳۷۱)
- گبر گور یا گفتگو با خاک (۱۳۷۲)
- سیاوش خوانی (فیلم‌نامه/نمایشنامه) (۱۳۷۲)
- آوازهای ننه آرسو (۱۳۷۳)
- حورا در آینه (۱۳۷۴)
- مقصد (۱۳۷۵)
- اعتراض (۱۳۷۵)
- گفتگو با آب (۱۳۷۸)
- گفتگو با آتش (۱۳۷۸)
- گفتگو با خاک (۱۳۷۸)
- ایستگاه سلجوق (۱۳۷۹)
- اتفاق خودش نمی‌افتد! (۱۳۸۱)
- سند (۱۳۸۳)
- ماهی (۱۳۸۳)
- لبهٔ پرتگاه (۱۳۸۵)
مقاله و پژوهش
- نمایش در ژاپن (۱۳۴۳)
- نمایش در ایران (۱۳۴۴)
- نمایش در چین (۱۳۴۹)
- «نمایش در هند» (۱۳۸۷)
- «پس از صدسال» (۱۳۷۵)
- ریشه‌یابی درخت کهن (۱۳۸۳)
- هزارافسان کجاست؟ (۱۳۹۱)
فیلم سینمایی
- سلندر (۱۳۵۹)
- خط قرمز (۱۳۶۰)
- کفش‌های میرزا نوروز (۱۳۶۴)
- سلندر (۱۳۷۳)
- روز واقعه (۱۳۷۳)
- سایه به سایه (۱۳۷۴)
- فصل پنجم (۱۳۷۵)
جوایز و افتخارات بهرام بیضایی
خانه سینما و انجمن نویسندگان و منتقدان
- نامزد تندیس زرین بهترین فیلم‌نامه در جشن خانه سینما (سگ‌کشی) (۱۳۷۹)
- برنده تندیس زرین بهترین کارگردانی جشن خانه سینما (سگ‌کشی) (۱۳۸۰)
- نامزد تندیس زرین بهترین فیلم جشن خانه سینما (سگ‌کشی) (۱۳۸۰)
- نامزد تندیس زرین فیلم منتخب انجمن نویسندگان و منتقدان (سگ‌کشی) (۱۳۸۰)
- نامزد تندیس زرین بهترین تدوین جشن خانه سینما (سگ‌کشی) (۱۳۸۰)
- نامزد تندیس زرین بهترین عنوان‌بندی جشن خانه سینما (سگ‌کشی) (۱۳۸۰)
- برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو (سفر) (۱۳۵۱)
- برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشنواره فیلم مسکو (سفر) (۱۳۵۱)
- برنده جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره (غریبه و مه) ۱۳۵۴
- نامزد لوح زرین بهترین تدوین جشنواره فیلم فجر (شاید وقتی دیگر…) (۱۳۶۶)
- برنده جایزه اول جشنواره فیلم و هنر فرانسه (باشو؛ غریبه کوچک) (۱۳۶۹)
- نامزد جایزه هوگو طلایی بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو (رگبار) (۱۳۵۱)
- برنده جایزه ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره (غریبه و مه) (۱۳۵۴)
- نامزد جایزه بالن طلایی جشنواره سه قاره (کلاغ) (۱۳۵۵)
- برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم وایادولید (چریکه تارا) (۱۳۵۹)
- نامزد جایزه بالن طلایی جشنواره سه قاره (شاید وقتی دیگر) (۱۳۶۶)
- برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم هنر و تجربه اوبرویلیه (باشو غریبه کوچک) (۱۳۶۹)
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم آدانا ترکیه (باشو غریبه کوچک) (۱۳۶۹)
جشنواره‌های فیلم
- برندهٔ مجسمهٔ سپاس بهترین فیلم‌نامه دورهٔ پنجم جشنوارهٔ سپاس (رگبار) (۱۳۵۱)
- برنده جایزه بهترین فیلم از نخستین دوره فستیوال فیلم تهران (رگبار) (۱۳۵۱)
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم مسکو (رگبار) (۱۳۵۱)
- نامزد لوح زرین بهترین تدوین جشنواره فیلم فجر (شاید وقتی دیگر) (۱۳۶۶)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم فجر (مسافران) (۱۳۷۰)
- برنده سیمرغ بلورین جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران (مسافران) (۱۳۷۰)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین تدوین (مسافران) (۱۳۷۰)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه (روز واقعه) (۱۳۷۳)
- برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه (سگ‌کشی) (۱۳۷۹)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی (سگ‌کشی) (۱۳۷۹)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم (سگ‌کشی) (۱۳۷۹)
- برنده سیمرغ بلورین بهترین تدوین (وقتی همه خوابیم) (۱۳۸۷)
- نامزد سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی (وقتی همه خوابیم) (۱۳۸۷)
- تقدیر در مراسمِ جایزهٔ روزی روزگاری (۱۳۸۷)
- لوحِ تقدیرِ بنیادِ اکبر رادی (۱۳۸۸)
- قلمِ یادمانِ فردوسی (۱۳۸۸)
- تقدیرنامه (۱۳۹۰)
- جایزهٔ مراسمِ انتخابِ آثارِ برترِ ادبیاتِ نمایشیِ ایران برای تاراج‌نامه (۱۳۹۰)
- جایزهٔ یک عمر خدمت به فرهنگِ ایرانی از انجمنِ فارغ‌التّحصیلانِ ایرانیِ دانشگاهِ استنفورد
- جایزهٔ بیتا (۲۰۱۱)
- جایزهٔ میراثِ فرهنگ (۲۰۱۲)
- جایزهٔ سینا (۲۰۱۳)
- نشانِ ایسفا (انجمنِ فیلمِ کوتاهِ ایران، ۱۳۹۴)
- دکتریِ افتخاریِ ادبیات (دانشگاهِ سنت اندروز، اسکاتلند؛ ۱۳۹۶)
- تندیسِ آرشِ جشنوارهٔ تیرگان (۲۰۱۷)
- نشانِ آکادمیِ حمید سمندریان (۱۳۹۶)
- نشانِ عالیِ هنر برای صلح (۱۳۹۷)
- مدالیومِ خانهٔ تئاتر (۱۳۹۸)
- جایزهٔ جلال ستّاری (۱۳۹۸)
- تقدیرنامهٔ کمیسیونِ ملّیِ یونسکو در ایران (۱۳۹۸)
- تقدیر در مراسمِ چلّهٔ عشق برای فیلم‌نامهٔ روز واقعه (۱۳۹۸)
- لوحِ تقدیرِ مراسمِ انتخابِ آثارِ برترِ ادبیاتِ نمایشیِ ایران (۱۴۰۲)
منبع: ستاره
